Kayod-kabayo, Kayod-kalabaw

pinagmamasdan ko
ang mga mukha
nitong mga mag-aaral
tila maaliwalas na nag-aapuhap ng sagot
sa papel ng kapwa tulirong kaklase
ang isa nga'y halos paglahuan na ng balintataw
masipat lamang ang hinahanap

wala akong mabakas
na pagkabahala
ni saglit na tikwas
ng pag-aalaala
wala, wala ni malalim na hinga

kayhirap isipin:
samantalang yakap sila
ng malamig na hangin
nitong silid-aralang
nilalagom ng nginig
rinig ko ang pagal na pintig
ng mga puso't pulso ng mga tatay nilang kayod-kabayo
doon sa ibang dako
o pagawaan ng tabako
sa pabrika ng bakal
o mga pier at imbakan
amoy ko ang pagod na pawis
sa mga noo at dibdib
ng mga nanay nilang kayod-kalabaw
sa paglalabada
o pagtitinda ng gulay
sa pagpapaalila sa dayuhang bansa
o minsang pagsasangla ng kaluluwa

pinagmamasdan ko
ang kanilang mukha
mga mag-aaral
nitong negosyong pagkatuto,
nguni't nakikita ko'y
luha at hinayang
sa nangarap, naghirap na magulang.

Wala Nang Nagbabasa Ng Tula

wala nang nagbabasa ng tula
wala nang nangangahas manalinghaga
wala nang nagbalak tumulala
at mag-apuhap ng kataga
wala nang nagbabasa ng tula
wala na ang pumipintig na salita
o humihingang mga haraya
ilan na lamang ang lumalalang ng tula
mga tulang humihinga, nangangalaga
ilan na lang ang nagpapahalaga
na ang tula ay kaakibat ng paglaya
ilan na lamang ba ang nakalilikha
ng mga berso ukol sa lupa,
mga tulang hinahaplos ang kabuuan ng masa,
mga tulang nag-aalay ng panata?
ilan na lamang ba ang nakalilikha
ng mga ritmo ng pagtuligsa,
ng mga himig na lumulusaw sa tanikala
o mga estropang maalab ang pagbaka?
iilan na lang talaga ang nagtakda
na ang musa'y nagtatakda
marami na ang tula'y tinubog sa libog,
mga tayutay ng ako at ako,
mga tugmang naglalakbay sa ibang uniberso,
mga idiyomang nalubog sa siphayo
at mga lirikong sinalimbayan ng lirang tuliro
mga tula silang binabaliw ang mundo
wala nang nagbabasa ng tula
mga tulang pinapanday ng danas
sa reyalidad ng lipunang marahas
wala nang nangangahas na tumula

at kung ang tula ay hindi naghihimagsik,
kung ang tula ay 'di protesta
marami nga marahil, marami
ang nahuhumaling sa tula
nguni't wala na nga ba'ng nagbabasa ng tula?