Paglalako

paglalako ng              bungo

                   ang      tinatawag

na panitik               an

bungkos ng mga salitang         nakalatag

       sa talipapa         ng         mga katwiran

isang        kilo ng protesta

               isasabit sa       kawalan

kung hindi            ilalako

                  naghihintay ang ka   mata    yan

bagamat sa        lupa       humahantong

             anumang      kabuluhan

suki       ang          intelektwal

        na handang ataduhin      ang kalamnan

ng mga prosa, imahen o tugmaan

            bulto-bultong                 bungo

sa          talipapa              ng katwiran

         mga langaw         na lumalapit

masang         walang     maisubo

       pinagkakaitang makakain

            dahil wala ni                      sensilyo.

Paliwanag

sa ibabaw ng lupa, mga paa
sa ibabaw ng paa, mga tuhod
sa ibabaw ng tuhod, langit

sa ibabaw ng langit, tiyan

sa loob ng tiyan, uniberso

walang ibabaw at walang loob;
nakapalibot sa uniberso,

himala

sa loob ng himala, alinlangan
sa ibabaw ng alinlangan, katwiran
sa loob at labas ng

katwiran

mga paang naglalakad sa kalupaan.

Pahalang

wala

nang

mas

gaganda

marahil,

sa

isang

diretsong

linya

tulad

ng

nakalatag

na

karagatan--

isang

guhit

tagpuan

o

tulad

ng

nakahigang

palito

ng

posporo

o

nakahigang

aklat

kaya

nang

tangkain

kong

gumuhit

hindi

ko

piniling

hanguan

ang

bulaklak

kundi

ang

isang

nakahandusay

na

bangkay

sa

lupa

na

malayo

kong

tinanaw

bangkaybangkaybangkaybangkaybangkaybangkaybangkay

hindi

itong

    laklak     bulak

bu         lak         lak

bu         lak         lak

    laklak bu bulak

         bulaklak bulaklak bulak

    laklak bu bulak               bula

bu         lak         lak              klak

bu         lak         lak                bula

    laklak     bulak                      klak     

                                                 bula

                                                   klak.

Sa Di Magtugmang Naisin Na Kumikitil Ng Damdamin

namamagitan sa atin ang lupa
at dagat. maging mga bundok
at ulan, ngunit hindi ang araw
o ang buwan. kung bakit

kailangan nating humantong
sa ganitong hantungan, na
parang punong nilalagasan
ng dahon ang ating nakaraan

kahit hindi taglagas, kung bakit
kinakatas ng milya-milyang
pagitan ang mga damdamin, kung
bakit naglalaho ang mga kislap

ng mga bituin at ang mga ambisyon
at hangarin ay parang barikadang
hindi tayo bibigyan ng pagkakataon
na maintindihan ang isa't isa

kung bakit humahantong sa kawalan
ang mga paglalakbay, at hindi
nagtutugma ang payak na kagustuhan
sa magarbong hain ng kinabukasan

may sugat na umuusbong sa ilalim
ng balat, hindi nailalantad ng liwanag
hindi nailalantad ng mga salita at tula
kung dito humahantong ang kabuluhan

hayaang manatili ang pananatili
kahit kastilyong likha sa hangin ang hangarin
kung bakit ganito ang hantungan
ng mga hantungan, tiyak na di natin

alam, maliban sa wala na nga tayong
pagitan, wala nang namamagitan
dahil inalisan na tayo ng karapatan
ng ating di na magtutugmang kagustuhan.

(kay R.T. at R.C.)

Espongha

ang pumipiga sa iyo'y labas
sa iyong kapasidad, maaring
kamay ng makalinga o bastar-

dong daliri ng isang kriminal.
kung paano mong sinipsip-higop
ang agwang nagsambulat sa sahig,

ikaw lamang ang nakaaalam,
ikaw at ang kabuuan mong ti-
la pinagkaitan ng paglala-

had. kontrolado ng kaligiran,
hawak-sa-leeg ng estranghero,
walang puwang ang iyong sarili

dahil wala kang sarili, wala.

Kaligayahan

Maaga pa at napakadilim sa labas.
Malapit ako sa bintana, nagkakape
at ang lagi't laging mga bagay,
uma-umaga, na iniisip, naglalaho.

Nang makita ko, isang batang lalaki
at ang kaniyang kaibigan, naglalakad sa daan
upang maghatid ng mga diyaryo.

Nakasumbrero sila't panlamig, at ang isa,
may kustal sa kaniyang balikat.
Napakasaya nila
bagama't di sila nag-uusap, itong mga bata.

Kung magagawa nila, iniiisip kong
hahagkan nila ang bawat isa.
Napakaaga pa,
at ito ang kanilang ginagawa.

Marahan silang maghatid.
Papasikat na ang araw
bagamat nakabitin pa rin ang buwan sa ibabaw
ng ilog.

Napakagandang pagmasdan
ng ganitong sandali
di makapapasok ang hangarin, pag-ibig
maging kamatayan.

Kaligayahan. Dumarating ito
nang biglaan. At pumaparoon, oo,
sa anumang umagang pag-uusapan ito.

(halaw sa Happiness ni Raymond Carver)

Ang Buwan, Mga Bituin At Ang Mundo

Isang mahabang paglalakad kung gabi--
iyon ang mabuti sa kaluluwa:
sisilip sa mga bintana
tatanawin ang pagod na maybahay
sinisikap makipagbuno, makipag-away
sa lango-sa-alak na kabiyak.

(halaw sa And The Moon And The Stars And The World ni Charles Bukowski)

Iyong Nakukuha Mo Pa Ring Ngumiti

iyong nakukuha mo pa ring ngumiti
kahit sumasaklob sa iyo ang alimuom

at alimpuyo, ng lupa at bagyo.
kahit nangingitim ang langit at nagbabanta

ang isang mahabang gabi, naiguguhit
mo pa rin ang isang matimping labi.

iyong nakukuha mo pa ring ngumiti
kahit kalansing lamang ng iilang barya

sa walang-lalim mong bulsa,
ang ulam at takam ng butas na sikmura.

kahit walang dahon ang puno,
walang bunga at anino, nakukuha mo

pa ring yumakap sa gasgas nitong
katawan at di ka naghahanap ng katwiran

sa salimuot ng marami mong kawalan.
iyong nakukuha mo pa ring ngumiti

kahit sintunado ang awitin sa kabilang kanto
at nagtatakbuhan sa lansangan

uhuging mga batang walang tiyak na kinabukasan.
kahit sagad na ang pasakit ng araw-araw

na pagkahig at walang katapusang pananalig
na darating din ang hinihiling na ayskrim at pinipig.

iyong nakukuha mo pa ring ngumiti
kahit nagngingitngit ang sanlibutan

sa init, sa balakubak ng nagbakbak na anit
at palpak na serbisyo ng manhid/ganid na gobyerno.

kahit karaniwan pa sa karaniwan ang pagmamaktol
ng kapalaran at walang maisukli sa iyo

ang paniniwala at silid-aklatan, kahit punit
ang kumot at libagin ang kobre-kama,

kahit dasal yata ay pinagdadamutan ka ng tiwala,
iyong nakukuha mo pa ring ngumiti

sa kabila ng lahat, dahil wala ka namang hangad
kundi isang payak na guhit sa makalyong palad

at alam mong wala naman sa materyal
ang kasapatan; wala ka namang interes sa ideyal.

iyong nakukuha mo pa ring ngitian ang simangot
ng mundo, kahit tuyo ang iyong labi at bungi

ang pagkatao.

Habang Pinagmamasdan Ang Punong Di Alam Ang Ngalan

pinitpit na mga tanso,
pustura't kulay ng mga dahon
ng punong di ko alam ang ngalan.

nagsasalit
sa luntiang mga dahong
tantiya ko'y bagong usbong.

mayabang sa pagkakakapit
ang mga lunti, samantalang
nangangalaglag ang mga tansuin

sa ragasa ng hangin;
parang buhay, isang paligsahan.
naisip ko lamang kung alin at sino

ang hinirang--ang mapalad;
ang nauna o naiwan
o ang punong huhubaran

ng taglagas.

Pahinga

may araw at walang init
may ulan at walang hangin

parang pagsuyong walang puso...

namahinga sa silong ng panahon.

(kay M.Y. at T.J.)

Kalupaan

at naglayag ang mga pakpak
sa puyo ng ulap,
kumampay sa lawak
ng mabulak na alapaap.
gatuldok ang kalawanging
mga bubong
nakahanay ang kalbong
kabundukan.
narito, ito na nga,
ang tinatangi kong
kalupaan.

Sa Mga Nahuhumaling Sa Buwan At Bituin

binabalaan kitang mapanlinlang ang kalawakan:
ang bukbok ng buwan,
bilyong bituin at uniberso.
alam mo bang nananalamin ka
lang kung tumitingala
at hinaharap ang malawak na kawalan
sa ituktok ng iyong ulo?
ilan na bang humihinga
ang nakarating sa madilim na patlang?
ilan na rin ang sinawing di nakabalik
tulad ng mga desaparecido't binarang?
magtitiwala ka ba sa mga larawan
sa inaantok mong aklat
ng siyensiya at astrolohiyang hanggang
tanaw lamang
ang totoo?
ang unang tapak sa mukha ng luna,
sinong nagbabandila?
bakit hindi na nasundan
ng kaalitang bansa?
at sinong mga dakila
ang naglalantad ng katiyakan
sa mga kaalamang isinuksok sa iyo
ng edukasyong dispalinghado?
halimaw nga raw ang nababaliw
sa bilog na buwan
o naglalabasan ang mga elemental
tulad mga aswang at diwata.
hinahatak ang karagatan,
nalulunod ang kalupaan
may mga namamatay sa panlalansi
ng mga bituin.
binabalaan kitang mapanlinlang ang kalawakan
at hindi lahat ng iyong nakikita'y reyalidad
at may katuturan.
ikaw na nahuhumaling sa laksang bituin
at malungkot na buwan
pakiramdaman
ang tendensiya ng naghihintay na kabaliwan

May Ginhawa Ang BUhay

araw-araw, gumigising tayo sa bulahaw
ng maingay na orasan at sa tilaok
ng humihikab pang manok. ihahapag
sa salamin ang nagmumuta pa nating
mga mata, binagyong buhok at nanu-
nuyong laway sa gilid ng labi. nanggagalaiti,
ipagpapasasabon natin ang libag ng kahapon
sa singit-singit, sulok-sulok at kili-kili. ipagsasabula
ang alikabok na namahay sa anit at buhok.
isang tasang kape sa malungkot na dila,
masuwerte kung may pandesal sa mesa
at mantikilya o kesong tingi sa lumang panaderya.
ihahanda natin ang kurbata kung malaking kumpanya
ang bukal ng kita sa anim na buwang kontrata.
ihahanda natin ang bimpo, ang malamig na tubig
sa boteng nagyeyelo, kung sa tiyaga ng pawis
at sikap ng pagod humahakot ng ulam
ang sikmurang nating namamanhid sa dusa at kalam.
ilalako natin ang sarili sa pangakong pag-unlad,
garantiya ng kapwa o paalaala ng tinatamad.
pasasaan ba't naghihintay ang ginhawa
sa di matapos-tapos na bukas-o-makalawa.

Gumamela

naabutan kong sumasayaw sa hangin
ang nalaglag na dahon ng gumamela--
sumayaw at dahan-dahan, parang
pusang nag-aabang ng masisila, na
humalik sa lupa.

ganito kita naiisip kapag walang anu-
anong pumapasok ang bagabag; kung
kumusta ka na at may sapin ba ang iyong
likod, kung nasa tamang oras ba
ang iyong pagkain.

ikaw ang bulaklak ng gumamelang
nananatili sa tangkay nito, at ang dahon
ay mga bagabag na pinapatawan ng
hangin/panahon, at ako ang lupa
na sasalo sa iyong pagkahulog.

Post Office At Si Boni

Lagi nang gabi (mag-a-alas dose o lagpas nang alas-dose) ang uwi ni Billy nitong mga nakaraang linggo. Lagi na kasing overtime ang trabaho nila sa Post Office (iyong nakaharap sa Liwasang Bonifacio at nakatalikod sa Ilog Pasig na tumutunton naman sa Manila Bay) dahil kailangan na nilang ayusin at iempake, itapon at piliin ang napakaraming mga sulat-koreo. Uumpisahan na kasi sa Hunyo ang pagko-convert ng makasaysayang gusali patungo sa isang magarbong hotel.

Nang ipamalita sa kanilang mga empleyado ang desisyon na iyon ng kanilang admin, di na siya nag-react. Naisaloob na lang niya na mas mainam siguro kung di na siya magsasalita, wala rin namang mangyayari.

Sa totoo lang, isa siya sa masugid na tagahanga at humahanga sa gusaling iyon ng Post Office. Alam niya ang kasaysayan ng gusali, ang pinagdaanan at kung anu-ano pa. Kaya nga nang marinig niya ang balita, gusto niyang magmura, iyong pagkalakas-lakas at wala na siyang pakialam kung tanggalin siya sa trabaho. Pero hindi niya ginawa.

Frustrated architect kasi siya at isa ang gusali ng Post Office sa paborito niyang design ng mga gusali sa Maynila. Gusto niya rin iyong lumang Luneta Hotel sa kanto ng Kalaw at Roxas Boulevard. Naibulalas pa nga niya kay Maricorn, iyong katrabaho niyang lagi niyang nakakausap, na bakit di na lang iyon ang i-upgrade. Hotel sa hotel, walang talo.

Kaya ngayong halos isang buwan na lang bago ang pag-alis nila sa lumang gusali, mas nararamdaman niya ang kalungkutan. Ayaw niyang maging hotel ito. Mas mainam pa kung gawing opisina ng gobyerno o gawing museo, huwag lang hotel. Ilalayo lang ito sa mga tao, sa mga taong katulad niya na walang pera pero nakararanas makatapak makasaysayang gusali. Ni hindi nga kasi siya nakakapasok sa CCP at National Museum, wala kasi siyang pang-entrance at kulang pa nga ang sahod niya bilang maintenance sa Post Office sa pangkain nilang mag-iina. Noong minsan ngang madaan siya sa Shangrila sa gilid ng Megamall, nang sumilip siya sa entrada ng tarangkahan e parang langaw siyang binugaw ng mga sekyu. Paano pa kung maging Fullerton Hotel ang Post Office na ilang taon din niyang naging pangalawang bahay? Malamang sa malayo na lang niya ito mapagmamasdan.

Kaya nga kada uwi niya nitong mga nagdaang linggo, tumatambay muna siya sa hagdan sa entrada ng Post Office, doon sa puwesto na natatanaw niya si Bonifacio at ang orasan ng City Hall. Doon muna siya magpapalipas ng pagod. At nakakatulog siya panandali.

Pero iba ang gabi ngayon, nakita niyang bumaba sa pedestal si Bonifacio. Sinampal niya ang sarili; hindi siya nanaginip. Sa malayo, naka-istak sa alas-dose ang mga kamay ng orasan ng City Hall. Napatayo siya at nagtago sa poste, parang walang tao sa paligid, pansin niya.

Malalaki ang hakbang ni Bonifacio, papalapit ito sa fountain, nag-indian sit na nakaharap sa Post Office. Nakatingin lang ito kabuuan ng Post Office. Alam niyang si Bonifacio iyon. Hindi siya nagkakamali.

Nang muli niyang tingnan ang orasan ng City Hall, nasa alas-dose kinse na ang mga kamay nito. Bumaling siya sa pinagkakaupuan ni Bonifacio sa fountain, wala na ito. Bumaling siya sa maliit nitong monumento, naroroon na ito, nakatalikod, nakatindig tulad sa nakagawiang tindig nito.

Naniniwala siyang si Bonifacio nga iyon. Hindi siya lolokohin ng kanyang paningin.

Umuwi siyang kakaunti lang ang tao sa paligid.

Nang pumasok siya kiinaumagahan, nagpaskil siya ng mga coupon bond sa mga poste, pader at gate ng Post Office na nasusulatan ng ganito: "Pag-aari ng mamamayan ang gusaling ito. Huwag hayaang ibenta sa mga diyos ng kapital at tubo!"

Sigasig

minsan, tinututulan mong tanggapin

ang katanggap-tanggap. halimbawa

ang pagtanda.

pilit mong itinatago ang kulubot sa

iyong noo, ang napapanot mong 

                      puyo.

ang gatla sa gilid ng iyong labi,

nanlalabong mga mata, humihinang

pandinig.

masigasig ka pang kumakain ng balot

gabi-gabi. ayaw mong tanggapin

na pumapanaw na ang lakas sa iyong

                       tuhod,

at oo, hindi na kailanman titindig

ang iyong dibdib, o sasaludo

ang iyong 

               prinsipyo.

madalas ang pagbisita ng mga nalusaw

na gunita pero madalas din ang pamamalaam

ng mga alaala. mas madalas ang pangangarap

ngunit madalas din ang pagkakadapa

sa mga hinayang at sana.

ang pagtanda,

ay di mo kailan man tatanggapin

        dahil bata

pa ang iyong mga hangarin

at kaakbay nito

ang kamataya't paninimdim.

Kaangkupan

ipinagtataka niya ang kasalukuyan
gayong nalalapit na ang huling tuldok
sa mga talata ng kanyang paghinga

namukadkad ang mga rosas na huli
niyang namasdan noong kasibulan
ng kanyang nakaraan, natatangi
ang bughaw na langit na tila ba
umaawit ang mga kerubin sa pisngi
ng ulap,

nakayukong magsasaka ang tindig
ng mga uhay ng palay, ginintuang
nakalatag sa kaparangang tila banig
na sinabuyan ng pinulbos na ginto,
nakangiti ang mga mirasol kaharap
ang nakangiti ring araw, walang
lagnat ang hangin, nababasag ang ulap
sa marahang paraan na hindi lumilikha
ng kulog,

kung umuulan nag-aawitan
ang mga palaka at magalak sa pag-indak
ang mga punong kawayan, parang
kumukuha ng larawan ang kidlat;
hindi mapagngalit na pumupunit
sa langit nang biglaan, hindi siya nito
ginugulat, kalatukan ng mga gong
ang katok ng ulan
sa kalawangin niyang bubong,

mas mabango ang kumot kesa noon
kahit burdado na ito ng lungkot
at pangungulila, ang unan,
mas malambot kaysa noong tila
bato itong ipinupukol sa kanyang ulo
kung nagigising, mas mainit ang kape,
mas malinamnam ang pandesal,

talagang ipinagtataka niya ang kasalukuyan
gayong nalalapit na ang huling tuldok
sa mga talata ng kanyang paghinga

anong mayroon ang kasalukuyan
at iginagawad sa kanya ang taimtim
na milagro ng paligid, gayong nalalapit
na ang huling tuldok sa mga talata
ng kanyang paghinga? tila mahirap
magpaalam sa mundong nagbabagong
hubog, napakahirap

tatlong araw, nang maituldok sa huling
salita, sa huling talata ang huling tuldok
ng kanyang paghinga,

sumiklab ang digmaan, naluoy ang mirasol,
tinik ang natira sa mga rosas, bumagyo,
nangitim ang mga ulap, mabagsik
ang hampas ng hangin, naglundo ang bubong,
napunit ang kumot at unan, hindi umaso
ang kape, nalaglag ang pandesal sa natigang
na lupang dati niyang kinalinga.

(inspirado sa A Felicitous Life ni Czeslaw Milosz)

Araw

may araw at walang hangin
walang hangin at may ulap
may ulap at walang lilim
walang lilim at may araw

may araw at walang buwan
walang buwan at may taon
may taon at walang panahon
walang panahon at may araw

walang araw at may hangin
may hangin at walang ulap
walang ulap at may lilim
may lilim at walang araw

walang araw at may buwan
may buwan at walang tao
walang tao at may pag-ahon
may pag-ahon ngunit walang araw.